Obraz Matki Boskiej Częstochowskiej to jedna z najbardziej znanych ikon na świecie. Mimo niebywałego znaczenia tego dzieła, nie sposób ustalić szczegółową i całkowicie zgodną historię powstania i losu ikony przed znalezieniem się jej w Częstochowie. Przez wiele lat prowadzono liczne badania, które pozwoliły nam ustalić najbardziej prawdopodobne pochodzenie i losy obrazu. Nie sposób jednak przejść obojętnie przy legendach, które narosły wokół tego przedmiotu.
Według tradycyjnych podań i legend, obraz miał zostać namalowany przez samego Św. Łukasza Ewangelistę na deskach stołu z domu świętej rodziny. Podobno miał on wykonać dwie sztuki z czego jedna znalazła się w Italii, a druga została przeniesiona z Jerozolimy do Konstantynopola przez cesarza Konstantyna. Ikona Czarnej Madonny miała być umieszczona w jednej z świątyń i zasłynąć miała licznymi cudami. Oczarowany niezwykłym obrazem miał być książę ruski Lew miał wyprosić Konstantyna o ofiarowanie mu cudownej ikony.
Obraz został przewieziony na Ruś, gdzie miał być otoczony wyjątkową czcią. W czasie walk na Rusi z Kazimierzem Wielkim, a następnie Ludwikiem Andegaweńskim, ikona została ukryta na zamku w Bełzie. Po opanowaniu tych terenów, Ludwik Węgierski powierzył zarząd nad nowymi ziemiami Władysławowi Opolczykowi. Książę ten miał przywiązać się do ikony, gdy w czasie oblegania zamku przez Litwinów i Tatarów prosić miał on Maryję o pomoc w walce z wrogiem. I tak, gdy strzała wpadła do zamku przez okno i trafiła w obraz, wojska wroga miała otoczyć mgła, która ich miała przerazić. Książę wypadł na przeciwników z wojskiem i ich pokonał. Wraz z końcem rządów Władysława na tych terenach, postanowił on zabrać cudowny obraz. Jednak po załadowaniu go na wóz konie nie chciały podobno ruszyć z miejsca. Dopiero jak książę złożył ślubowanie Maryi, że wybuduje dla niej klasztor konie swobodnie miały ruszyć. Takim oto sposobem Czarna Madonna trafiła na Jasną Górę koło Częstochowy. Najpierw została umieszczona w kościele znajdującym się na wzgórzu, gdzie później wzniesiono klasztor, do którego sprowadzono Ojców Paulinów. Do dziś zachował się oryginalny dokument fundacji klasztoru z 1382 roku.
Przedstawioną historię o obrazie przekazuje Translatio tabulae, którego odpis z 1474 r. przechowywany jest w archiwum jasnogórskim. Jedynym pewnym źródłem, na którym można oprzeć częściowo wiedzę o dziejach obrazu, są pisma Jana Długosza. Potwierdzone w nich jest ufundowanie klasztoru na wzgórzu koło Starej Częstochowy przez księcia Władysława Opolczyka w 1382 r. Dwa lata później w 1384 r. obraz z wizerunkiem Matki Bożej trafił na Jasną Górę.
Jeśli chodzi o to, kto i kiedy namalował obraz, to dalej nie ma co do tego pewnych informacji. Najwięcej dowodów wskazuje na to, że wizerunek powstał na przełomie XII i XIII wieku, jednak są również ślady, które wskazują, że śladów jego powstania należy szukać już w wieku V. Na podstawie badań z 1984 roku wiemy, że obraz składa się z 3 warstw. Pierwsza powstała prawdopodobnie w XII wieku (pierwotna kompozycja obrazu), a druga w XIV wieku. Trzecia warstwa powstała w XV wieku i jest śladem prac konserwatorskich zleconych przez króla Władysława Jagiełłę.
Wspomnieć także tu trzeba o historii profanacji ikony. Widząc obraz, nie sposób nie zauważyć trzech blizn na policzku Maryi. Są to pozostałości po napadzie rabunkowym na klasztor Jasnogórski w XV wieku. Do napadu doszło w 1430 roku. Pierwsza wersja głosiła, że dokonać tego mieli husyci, którzy weszli do Częstochowy w poszukiwaniu cennych skarbów, które miały być ukryte w klasztorze. Mieli oni wyrwać obraz z ołtarza i pociąć go szablami. Jest to jednak kompletna bzdura. Napad był czysto rabunkowy, któremu przewodzili polscy szlachcice, którzy w ten sposób chcieli się wzbogacić, w obliczu licznych długów, które posiadali. Obraz ucierpiał na skutek niezadowolenia osób napadających, gdy okazało się, że w klasztorze nie ma licznych kosztowności. Zniszczenia, które wyrządzili miały podobno skierować winę za napad na husytów. Obraz miał liczne cięcia, a rama była potrzaskana. Ikona została przewieziona po tej profanacji do Krakowa w celu naprawy zniszczeń.
Źródła:
Drózd R., Tajemnice obrazu Matki Bożej Częstochowskiej, https://deon.pl/wiara/duchowosc/tajemnice-obrazu-matki-bozej-czestochowskiej,449000
CZARNA MADONNA – historia cudownego obrazu na Jasnej Górze, https://poloniaviva.eu/index.php/pl/4-historia/artyku/775-czarna-madonna-hstoria-cudownego-obrazu-na-jasnej-gorze
HISTORIA CUDOWNEGO OBRAZU, https://jasnagora.pl/pl/o-sanktuarium/historia-cudownego-obrazu/historia-cudownej-ikony/
Obraz Matki Bożej Jasnogórskiej Królowej Polski, https://parafiala.org/obraz-nmp-czestochowskiej/