Dzidki, jak wiadomo, nie zawsze tłumaczenia są trafne. Podobnie jest również przy tłumaczeniu nazw gatunków – i właśnie takim jest połykacz. W głębinach oceanów można spotkać aż dwa różne gatunki ryb o tej nazwie, przy czym dopiero niedawno jedną z nich doprecyzowano jako „czarny połykacz”, pomimo, że wywodzi się z zupełnie innej rodziny, niż „połykacz”. Pierwsza z nich to Chiasmodon Niger (po ang. „black swallower”), czyli właśnie „czarny połykacz”, zaś druga to Eurypharynx Pelecanoides (po ang. „gulper eel” bądź potocznie „pelican eel” – „węgorz pelikanowy”), czyli po polsku po prostu „połykacz”. Co te dwie ryby mają w ogóle ze sobą wspólnego? A to, że obie występują w głębinach oceanów, gdzie niemalże nie dociera światło i są w stanie wręcz połknąć ofiarę kilkukrotnie większą od siebie.

Połykacz - Eurypharynx Pelecanoides

Jest to jedna z ciekawszych ryb głębinowych charakteryzująca się przede wszystkim otworem gębowym, którego rozwarcie ma znacznie większą długość, niż jej podłużne ciało. To właśnie przez duży rozmiar jamy gębowej, dzięki której połyka w całości ofiary nawet 10-krotnie od siebie większe, ma szczególnie szeroką głowę, która jest większa, niż tułów. Swoje ofiary połyka podobnie, jak węże, po czym przez długi czas przetrzymuje je w jamie brzusznej, gdzie je trawi. Po zjedzeniu dużej ofiary nie pływa i nie poluje – czeka w ukryciu aż proces trawienny dobiegnie końca, gdyż zjadając ryby o wiele większych rozmiarów ma problem z pływaniem, przez co stanowi łatwy łup dla drapieżników. Należy do rzędu ryb głębinowych gardzielcokształtnych, które charakteryzuje nietypowa budowa i nawet kilkukrotnie większy otwór gębowy, jednak to właśnie Eurypharynx Pelecanoides posiada największe rozwarcie i największą długość w stosunku do proporcji reszty swojego ciała. Osobniki osiągają zazwyczaj długość ciała ok. 35 cm, zaś ich otwór gębowy jest w stanie pomieścić objętość wody wynoszącą aż 100cm³. Ich mózgoczaszka stanowi zaledwie 1/10 całej głowy. Posiada zakrzywione do środka zęby występujące w kilku szeregach, co uniemożliwia ofierze wydostanie się z otworu gębowego w trakcie jej połykania. Swoją potoczną nazwę „węgorz pelikanowy” zawdzięcza specyficznemu worowi podobnego do tych, które znajdują się u pelikanów i działa na tej samej zasadzie. Po połknięciu ofiary potrafi wyglądać jak pływający pod wodą balon na sznurku – ten widok potrafi być naprawdę zabawny. Jednak warto tutaj podkreślić, że nie jest ona węgorzem – angielska nazwa wzięła się prawdopodobnie z powodu jej wąskiego i długiego ciała.

Żywi się małymi rybami, skorupiakami, głowonogami i planktonem. Połykacze charakteryzuje dymorfizm płciowy, zaś ich larwy we wczesnym stadium są trochę transparentne, co umożliwia im pozostanie niewidocznymi dla potencjalnych drapieżników. Można ją spotkać we wszystkich oceanach na głębokości od 500 do 3000 m, jednak w ostatnich latach odnotowano osobniki żyjące na głębokości 7625 m. Niegdyś uznawano ją za okaz rzadki, podlegający ochronie, jednak wraz z rozwojem technologii i możliwości nurkowania na coraz większe głębokości odnotowano bardzo częste występowanie gatunku. Do tej pory przebadano już 760 okazów, jednak nie wykryto żadnego znaczenia gospodarczego – za to podczas badań nad  genomem mitochondrialnym odkryto, że sekwencja genów połykacza diametralnie różni się od wszystkich innych znanych kręgowców.

Gatunek po raz pierwszy został opisany przez francuskiego zoologa Léona Vaillanta. Okaz został złowiony podczas trzeciej wyprawy oceanograficznej statkiem Travailleur w 1882 roku. W następnym roku Theodore Gill i Ryder opisali pięć dalszych okazów odłowionych podczas ekspedycji statku Albatross, klasyfikując je jako nowy rodzaj i gatunek. Larwy gardzielcokształtnych jako pierwszy zidentyfikował Johan Hjort. Pierwszym badaczem, który obserwował te ryby w środowisku naturalnym, był William Beebe. Eurypharynx Pelecanoides jest często przywoływany jako przykład niezwykłych ewolucyjnych przystosowań.

Czarny połykacz - Chiasmodon Niger

Kolejna ciekawa ryba głębinowa należąca z kolei do rodziny Chiasmodontidae. Ten połykacz nie ma co prawda aż takiej rozwartości otworu gębowego, ale również połyka swoje ofiary w całości – nawet dwukrotnie większe od siebie (i posiadające nawet 10-krotnie większą masę od niej samej). Jednak należy tutaj zwrócić szczególną uwagę, ile takich większych od siebie ofiar jest w stanie pomieścić. Ma ona bowiem nie tyle długi, co niezwykle rozciągliwy żołądek. Połykając długie ryby, które są zawijane w miarę połykania potrafi wyglądać jak zwinięta Hubba-Bubba (które zaczyna zjadać od ogona, co ułatwia jej zwinięcie w żołądku), jednak może pomieścić również wiele więcej pomniejszych rybek, a wtedy jej żołądek rozrasta się wszerz. Podobnie, jak wspomniany wcześniej połykacz, po wypełnieniu żołądka ofiarami czeka w ukryciu, póki nie zostaną całkiem strawione, gdyż porusza się na tyle wolno, że może stanowić łatwą zdobycz dla o wiele większych drapieżników. Warto także zaznaczyć, że w przeciwieństwie do poprzednika, jest w stanie połykać w całości również ryby kostne (np. wężowe makrele – w 2007 roku znaleziono czarnego połykacza, który wewnątrz żołądka miał zwiniętego osobnika tego gatunku o długości aż 86 cm).

Czarne połykacze występują w wodach tropikalnych i subtropikalnych na głębokości 700-2745 m. Długość ciała dorosłych osobników mierzy 15-20 cm. Największy odkryty okaz osiągnął rekordową długość prawie 25 cm. Posiada tylko jeden rząd ostrych zębów. Górna szczęka jest połączona przegubowo z czaszką z przodu poprzez suspensorium, co pozwala szczękom opadać i obejmować przedmioty większe niż głowa przedstawicieli tego gatunku. Co ciekawe, czarne połykacze połykały niekiedy ryby tak duże, że nie mogły zostać strawione przed rozkładem, co powodowało uwolnienie gazów i uniesienie ryb do powierzchni oceanu, gdzie miały mniejsze szanse na przetrwanie.

Dodatkowa literatura dla zainteresowanych:

Eurypharynx Pelecanoides:

1.https://www.fishbase.se/summary/4526
2.https://www.techpedia.pl/index.php?str=tp&no=34224
3.https://przekroj.pl/nauka/monstra-z-morskiej-otchlani-przekroj
4.https://www.wiemy.to/video/polykacz-nakrecony-przez-ekipe-lodzi-podwodnej-nautilius-roznorodnosc-zycia-morskiego-jest-porazajaca-8119
5.https://joemonster.org/filmy/93352
6.https://www.iucnredlist.org/species/18227119/42691734
7.http://web.archive.org/web/20120706214854/http://www.iim.csic.es/pesquerias/Pesca/Biologia/The%20living%20marine%20Resources%20of%20the%20Western%20atlantic/y4161e11.pdf
8.https://sites.google.com/site/dziwnezwierzeta/polykacz

Chiasmodon Niger:

9.https://www.fishbase.de/summary/Chiasmodon-niger.html
10.https://rybyakwariowe.eu/pozeracz-czarny-ryba-z-zoladkiem-wiekszym-od-siebie/
11.https://hmn.wiki/pl/Black_swallower
12.https://joemonster.org/art/30240
13.https://explorer.natureserve.org/Taxon/ELEMENT_GLOBAL.2.931484/Chiasmodon_niger
14.https://www.nature.com/articles/026574d0