Seria ma na celu propagowanie wiedzy finansowej. Poprzednie części znajdziesz poprzez mój profil.

Współczesny system finansowy Cz.7 - Pierwsze banknoty
Nadmierne zaufanie do banków szkodzi.
Sytuacja
Jak wspomniałem w jednej z poprzednich części kupcy wprowadzali standard, akceptowane były kruszce. Rzadkie metale jak brąz, srebro i złoto. Nie wszędzie zdążyły się rozprzestrzenić monety, gdy już powstał jeden z elementów współczesnego systemu monetarnego - bank.

Bank - zasady działania
W czasach, gdy wszystko co posiadasz miałeś przy sobie, życie było bardzo niebezpieczne. Napady na kupców, a nawet zamożniejszych mieszkańców były częste. Ochrona leżała we własnym zakresem, a jak okradnięty przeżył to już było dobrze. Rzadko łapano przestępców. A czasem okazywali się nimi nawet właśni ochraniarze bogatych kupców. 
Wtedy wchodzi cały na biało bankier. Człowiek co oferował, że przetrzyma monety i kruszec we własnych dobrze zabezpieczonych skarbcach w zamian za drobną opłatę. 
Zasada była bardzo prosta, ktoś szedł z pieniędzmi w formie metalu lub monet, oddawał je w zaufane ręce i w zamian otrzymywał kwit z wypisem co zostało odddane, w jakiej wadze i ilości, kto składa i jest uprawniony do odbioru.

Pierwsze banknoty
Zanim ktoś się przyczepi, mówiąc banknoty nie mam teraz na myśli papierowych pieniędzy, te powstały później. Banknoty powstały dość szybko od powstania banków. W Polsce mamy ten plus, że nazwa banknoty oznacza ukryte od lat znaczenie. Jak wiadomo pierwszy człon to bank, druga część to nota. Nota oznacza zapis w rejestrze, w tym wypadku w banku. 
Pierwsze banknoty zaczęły powstawać już w pierwszych latach od powstania banków, kiedy to uczciwie dziedziczący nie mogli uzyskać zgromadzonych przez ich rodzinę majątku. Jak wspomniałem wyżej kwity złożenia depozytu miały wpisane, kto składa i może odebrać. Jeżeli umarli wszyscy co mogli odebrać to powstał problem. Zwykle przy tym opowiada się, że ludzie zaczęli pierwsze szturmy na banki. 
Banki reagując stwierdziły, że od terraz nie będzie wpisywane kto ma odebrać, a będzie na okaziciela. Kto przyniesie kwit ten dostanie to co jest zapisane na takim kwicie. 

Wygoda
Chwilę po tym jak wprowadzono takie działanie w bankach, banki coraz rzadziej były odwiedzane. Opłaty banki pobierały, więc przy złożeniu depozytu i przy odbiorze. O chciwości bankierów opowiem w kolejnej części, by tu nie mieszać. 
Powodem rzadszego odwiedzania banków było to, że zorientowano się, że nie trzeba już iść do banku wyciągnąć monety i przekazać je komuś innemu, a ten je wpłacał w tym samym albo innym banku. Teraz wystarczyło przekazać sam banknot. A nowy właściciel mógł go przekazać kolejnej osobie. Nierzadko raz wpłacony majątek u bankiera, był odbierany dopiero jak banknot stawał się coraz mniej czytelny. A nawet wtedy bank po prostu wystawiał nowy banknot. 
Wygoda zwyciężała wśród kupców i bogaczy, jednak mniej zamożni nadal posługiwali się kruszcem lub monetami. Powodem były opłaty bankowe. Złożenie jednej monety nie było opłacalne. 

Konsekwencje wygody
Wygoda banknotów pozwalała się szybko i bezpiecznie wymieniać. Jednak miało to też minusy, taki banknot mógł łatwo się zniszczyć. Jeżeli stososowano papier - mógł zamoknąć, jeżeli papirus - zblaść i stać się nieczytelny, jeżeli blaszki to mogły się odgiąć. Efektem mogło być utracenie całego majątku, który stał za takim banknotem. 
Drugą konsekwencją było po prostu zgubienie banknotu lub zgubienie. Łatwiej zgubić kilogram złota zapisany na banknocie niż wieziona ze sobą sztabka o tej wadze, a nawet monet.

Seria ma na celu propagowanie wiedzy finansowej. Poprzednie części znajdziesz poprzez mój profil.

Współczesny system finansowy Cz.5 - Pierwsze niszczenie pieniądza
Jesteśmy w czasach kiedy istnieją monety jako standard pieniądza.

Czym jest niszczenie pieniądza?
Na początek warto poruszyć czym właściwie jest niszczenie pieniądza w świecie finansowym. Nie jest to kładzenie 5 groszówek na torach by mieć ładnie pogięte (nie róbcie tego), nie jest to również spalanie banknotów lub w inny sposób. 

W świecie finansowym przez niszczenie pieniądza rozumie się zaniżanie jego wartości pomimo, iż taki pieniądz nie zmienia się pod względem tego co sobą reprezentuje. 

Podkradanie wartości
Ze względu na to, że pieniądz był monetą wykonaną z konkretnego kruszca (materiału) to nieuczciwi ludzie postanowili podkradać ten kruszec. Jedni posuwali się do bardzo widocznych wycinkach kruszcu z monety, wycinając kawałek monety i tłumacząc to normalnym uszkodzeniem w użytkowaniu. Po czym takie kawałki przetapiali na nową monetę. Powodując niewielką inflację. Mniej widocznym stosowanym sposobem było zdzieranie monety od boku. Efekt był taki że moneta była lżejsza, ale i kruszec ciężej było zebrać by stworzyć nową monetę. Najmniej inwazyjną formą podkradania wartości było rysowanie monet, to przypominało efekt normalnego użytkowania.
Tworzenie nowych monet w niektórych miejscach było legalnym zjawiskiem. Każdy kto miał kruszec o konkretnej wadze przetapiał ją na monetę, która miała wybitą wagę. Np. 10 gram złota. Powodem też było to, że monety naturalnie się psuły, to nie była technologia jak obecnie. W innych miejscach moneta ssama w sobie miala okreslona moc finansową jak współcześnie 5 zł nie ma nic wspólnego z kosztem wykonania takiej monety. W takim wypadku tworzenie nowych monet było nielegalne. 

Fałszowanie wartości
Całkiem innym sposobem na pływanie na wartość pieniądza było fałszowanie monet. I mowa tu zarówno o korzystaniu z innego podobnego materiału, jak i wkładaniu do środka takich monet innego metalu po czym oblewano go właściwym. W ten sposób ktoś mógł utworzyć 2 monety zamiast 1 mając ilość kruszcu na tylko 1 monetę.

Niezależnie od sposobu działania, efektem było powstawanie sytuacji  w której podwyższała się ilość monet w obiegu. Np kupiec mając 100 monet mógł zedrzeć materiał na 1 monetę, nadal wydając komuś "pełnowartościowe" monety. 

To tyle odnośnie pierwszego wpływania na wartość. W następnej części pomówimy o inflacji, czyli efektu wpływu na wartość pieniądza. 

Seria ma na celu propagowanie wiedzy finansowej. Poprzednie części znajdziesz poprzez mój profil.

Współczesny system finansowy Cz.4 - Standaryzacja pieniądza
Po tej części zrozumiesz, dlaczego posługujesz się monetami i banknotami.

Brak standardu
W poprzednich częściach opisałem, że pieniądzem może być każda rzecz, która będzie mieć wartość w oczach skupiska ludzi. Jednak im dalej od takiego skupiska, tym bardziej absurdalnym pomysłem był taki pieniądz. Czy dla nas nie jest teraz pojebanym pomysłem by za pieniądz wziąć sobie muszelki? Ze względu na to, że pieniądz wprowadził dobrowolność transakcji, ludzie zaczęli sobie ufać nie tylko w ramach najbliższego grona. Widzieć w położonym nieopodal mieszkańcach Ziemi takiego samego człowieka jak oni, a nie istotę, którą trzeba zabić. Ze względu na zaufanie powstał handel średniodystansowy, a następnie międzykontynentalny. Powstawać zaczęły szlaki handlowe. 

Standaryzacja
Powstać musiał pieniądz bardziej przypominający nam ten współczesny. I pierwszym krokiem były bryły złota, srebra, brązu itp. Które łatwo mogły mieścić się w sakiewkach kupców, którzy nierzadko robili rocznie tysiące kilometrów. To oni po części odpowiadali za propagowanie standardu, nie godząc się na wymianę na inne forrmy pieniądza znane w danej okolicy. Choć jeżeli coś uważali za korzystne nadal dostosowywali się, wiadomo hajs się musi zgadzać.

Moneta
 Różne historie można znaleźć, jednak większość badaczy historii uważa, że w obecnej Turcji powstały pierwsze monety około VII w p.n.e.  Drugim miejscem jest Grecja.
Nie ma ustalonej przyczyny powstania monet. Większość uważa jednak, że po prostu była już dostępna technologia odlewania metali i można było wprowadzić standard. Kupiec nie musiał już ważyć złota lub innego kruszca i brać na wiarę, że w środku jest ten sam kruszec co na zewnątrz. Monety odlewano z konkretnego metalu, przez co łatwiej było dokonywać transakcji. Jak i oszacować swój majątek, gdyż w międzyczasie też powstały pierwsze opłaty za to, że kupiec mógł wjechać do danej miejscowości.

Za pierwsze monety nie odpowiadały państwa, ani państwa-miasta (czyli tak jakby Kraków był państwem), lecz w ramach rozwoju, monety były bite również przez państwa, a bardziej królestwa. Nie zawsze jednak tworząc monopol, wczesne lata państwa polskiego uwzględniały kilkanaście monet, jakimi posługiwano się na terenach należących do Polski.

Wprowadzenie monet spowodowało powstanie pierszych producentów. Osób, które nie tylko chciały przeżyć i zaspokoić swoje potrzeby, ale również robić coś dla zysku. Np. hodować 20 kur zamiast 10, bo te 10 zje, a 10 sprzeda. 

Jeżeli śledzisz od początku serię, zauważysz, że do tej pory wszystko działo się niemal samoczynnie i dążyło do polepszenia sytuacji wymiany dóbr i usług. Choć wiadomo, że nie wszyscy byli uczciwi, to w następnej części poruszę pierwsze oszustwa i niszczenie pieniądza.

Seria ma na celu propagowanie wiedzy finansowej. Poprzednie części znajdziesz poprzez mój profil.

Współczesny system finansowy Cz.3 - Cena
Po tej części zrozumiesz czym właściwie jest cena

Cena
Cena powstała zanim powstał pieniądz. Już w ramach barteru wymiany nie odbywały się zawsze 1 do 1. Nawet pierwotni nasi przodkowie nie wymieniali jednego bydła na jeden wisiorek. Ty też pewnie mając buty nie oddałbyś ich za jedną bułkę, a jej wielokrotność. 

Cena jest płynna dla każdego z nas, coś może być za drogie a rzadziej za tanie. Niedawnym osiągnięciem w dziejach ludzkości jest stała cena dla wszystkich, widoczna w sklepie. Wcześniej ustalono ją w ramach danej transakcji. Ktoś mógł mieć dwie krowy, jedną wymienić za 10 wisiorków, a drugą za 15. Ustalanie ceny nazywa się potocznie targowaniem. Prawie nikt nie zdaje sobie sprawy, jak dalekie w przeszłości zachowanie opisuje to stwierdzenie.

Czym jest więc ta cena? To wartość danej rzeczy w naszych oczach. Patrzy się tu na użytecznosć, potrzeby, rzadkość i wiele wiele innych czynników. Choćby to, że auto koloru czerwonego jest droższe od białego, bo po prostu większość ludzi woli kolorowe auta. 

Cena zawsze musi być wyrażona w tym co posiadamy. A to z kolei nie tylko podlega naszej ocenie, ale również ocenie kogoś kto chce dokonać z nami wymiany. W starych czasach ktoś kto poszedł z workiem zboża, mógł swoją cenę wyrażać w workach lub też misach czy co tam mieli. Gdybyśmy to odnieśli do współczesności mydło w sklepie mógłby prezentować cenę:
1 mydło = 100 gram pszenicy
A obok mogłoby być takie za 90 gram, a luksusowe za 1 kilogram. 

Współcześnie w Polsce mając złotówki, ceny są podawane w złotówkach. Jednak jak pamiętasz złotóki to po prostu towar. Jest taki film Wyścig z czasem. Tam płaci się czasem swojego życia. Film jest nie tylko ciekawy, ale dobrze pokazuje mechanizm pieniądza. A ten może przybrać formę czasu. Ba dla większości w Polsce, wymienia się czas na złotówki, a te na towary. Znając swoją stawkę godzinową, spokojnie mógłbyś określać, że 1 piwo to na przykład 5 minuty Twojego życia, spędzonego w pracy. 

Aby cena okazała się tą transakcyjną, obie strony muszą się zgodzić co do jej wysokości. Sprzedawca borówek w lesie uznaje, że jego czas na zebranie tych borówek był warty X zł, a Ty kupując od niego uznajesz, że borówki są warte te X zł. Jeżeli ktoś uzna, że jednak cena mu nie odpowiada do transakcji nie dochodzi. Ciekawostką jest fakt, że większość ludzi uznaje transakcje jakie dokonują w życiu za korzystne dla siebie. Ty kupując jogurt uznajesz, że jest on dla Ciebie więcej wart niż parę złotych. Z kolei sprzedawca woli pieniądze zamiast jogurtu. 

Przemyśl przez chwilę temat, a najlepiej obejrzyj film jaki poleciłem, da Ci on do myślenia.

Tyle w tej części, w następnej omówię powstanie monet i banknotów.

Seria ma na celu propagowanie wiedzy finansowej. Poprzednie części znajdziesz poprrzez mój profil.
Współczesny system finansowy Cz.2 - Czym jest pieniądz
Po tej części prawdopodobnie część osób spojrzy na pieniądz nieco inaczej.

Barter przyczyną powstania pieniądza
Jak wspomniałem poprzednio barter wymaga dwóch osób, które chciały wzajemnie swoich towarów lub usług. Powstały targi na których powstawały bardziej złożone wymiany.Na przykład:
Ola ma parason, a chce buty.
Karolina ma buty, a chce tort.
Zosia ma tort, a chce jajka.
Jaś ma jajka, a chce parasol.
Żadna z tych osób nie może wymienić się bezpośrednio z inną osobą, jednak mogą dzięki stworzeniu koła wymiany otrzymać to co chcą. Ola da parasol Karolinie, a dostanie oczekiwane buty. Karolina wymieni się z Zosią, która teraz będzie mieć parasol, a Karolina upragniony tort. Zosia może dokonać standarowego barteru z Jasiem. Wszyscy odchodzą z tym co chcieli oraz dali innym swoje towary.
Celem wymiany była chęć uzyskania rzeczy, której się nie ma i jest się gotowym oddać innym coś od siebie. Btw. dlatego nikt nie lubi pasożytów społecznych, bo oni nic nie dają od siebie.

Pieniądz
Pieniądz pojawił się naturalnie jako dobro, którego większość chce. Pełni rolę tej jednej strony wymiany barterowej, gdzie ktoś go chce lub też jest gotowy go oddać w zamian za towar lub usługę. Pieniądz jest towarem, a my nigdy nie zrezygnowaliśmy z barteru. Jest taką samą rzeczą jak komputer, łóżko czy telewizor. Pomyśl chwilę o tym. 
Początkowo pieniądz był wprost towarem na rynku. Na przykład worek zboża, albo często w szkołach przytaczane muszelki w Afryce. Mogło dochodzić do barteru, ponieważ osoba oddająca swoje usługi lub towar, wiedziała, że ten pieniądz będzie chciał ktoś inny. Teraz taki człowiek mógł iść na targ i nawet jeżeli nie znalazł kółeczka wymiany to mógł u pierwszej chętnej osoby na jego towar wymienić to na pieniądz, czyli np. na muszelki. Po czym już szukał kogoś kto ma to co go interesuje i tam oddać muszelki. Mógł nawet innego dnia znaleźć to co chciał. 
Pieniądz usprawnił wymianę towarów i usług, nie była konieczna wymiana natychmiastowa. A mogła być nawet oddalona latami, gdy taki towar uznawany za pieniądz został rzucony w kąt. Nie było konieczności by kilkanaście osób dokonało wzajemnej wymiany, by ona zaszła. Bez pieniądza brak Zosi w przykładzie powyżej spowodowałby, że reszta nie dostała by tego co chce. 

Cechy pieniądza
Pieniądz nie ma zbyt wielu cech, choć są pieniądze lepsze i gorsze. O tym jednak innym razem. By zmienić dowolny przedmiot w pieniądz potrzebujemy tylko trzech rzeczy:
a) Jest to towar użyteczny lub długotrwały
b) Łatwy w przenoszeniu lub przenoszeniu własności
c) Większość uważa go za wartościowy
Wyjaśnijmy najpierw podpunkt a. Pieniądzem może być worek zboża, bo jest użyteczny ale nie przetrzyma lat. Po drugiej stronie jest np. złoto, które może wytrzymać setki lat w ziemi bez większego uszczerbku dla jego stanu. 
Podpunkt b, pewnie budzi wątpliwości co do przenoszenia wartości. Otóż było plemie, które posługiwało się ogromnymi głazami jako pieniędzmi. Głaz ciężko było taki dodatkowo utworzyć, dlatego spisywano akty własności, bez rzeczywistej wymiany. Coś jak współczesnie mieszkanie. Nikt nie wyjmuje go z bloku i nie wiezie do kogoś, a jedynie zmienia właściciela.
Patyki jako pieniądze
Czy patyki mogą być pieniądzem? Co właściwie potrzebujemy by zrobić z nich pieniądze? Patyk jest długotrwały, pokazały to lata walki z pokrzywami. Młodzi nie znają. Czy łatwo go przenosić, ależ oczywiście. Nawet dzieci mogłyby nosić po kilkanaście. Najgorzej byłoby wmówić ludziom, że to wartościowy przedmiot. Jednak jeżeli byłby z rzadkiego drzewa to większość nie miałaby kłopotu by uznać od dziś płacimy patykami. W końcu dziś wierzymy, że świstek papieru zadrukowany rysunkami jest coś wart, prawda? 

Tyle w tej części. W następnej omówię czym jest cena, dlaczego coś kosztuje tyle ile kosztuje.

Seria ma na celu propagowanie wiedzy finansowej. 

Współczesny system finansowy Cz.1 - Brak pieniądza
Zrozumienie systemu finansowego, wymaga poznania nieco historii pieniądza. A zacząć należy od czasów, kiedy tego pieniądza w ogóle nie było.

Podarunki
Pierwszym udokumentowanym w historii ludzkości zachowaniem polegającym na wymianie dóbr, były podarunki. Podarunki takie były w ramach plemienia jak i w ramach dwóch plemion. Zacznijmy od tej drugiej sytuacji. Jedno plemię wyrażało chęć pokojowych relacji, pozostawiając na granicy drugiego plemienia podarunki. Oczekując odwdzięczenia. Plemię, które znalazło taki podarunek np. naszyjniki samo kładło w odnalezionym miejscu lub w granicach innego plemienia własne podarunki. W ten sposób plemiona rozpoczynały zmianę swoich wzajemnych relacji, z czasem doprowadzając do współpracy a nawet połączenia plemion. 
Wewnątrz plemienia zazwyczaj oznaczało to znany wszystkim posag lub też wykupienie kobiety. Należy zaznaczyć, iż takie plemię musiało być duże i składające się z wielu rodzin, inaczej po "żonę" udawano się u innego plemienia. 

Barter
Kolejnym krokiem w stronę współczesności jest barter. Jest to wymiana towaru na inny towar. Czasem usługi na towar lub odwrotnie. Jeżeli dany człowiek potrzebował dzidy, ale nie ogarniał jej przygotowania a umiał dobrze polować. Przekazywał mięso a w zamian dostawał dzidę. Wymiana barterowa była zjawiskiem dobrowolnym, lecz obarczona poważnym ograniczeniem. A jest nim to, że obie strony chcą mieć to co posiada druga strona. Jeżeli ktoś produkuje buty, a ktoś inny zbiera banany. To ten produkujący buty musi chcieć banany, a ten zbierający banany, musi chcieć mieć buty. Jeżeli jedna strona czegoś nie chciała, to do wymiany nie dochodziło. Chyba, że znaleźli więcej osób, które wzajemnie się powymieniali. W czasach barteru pojawiły się targi, czyli miejsca w które ludzie przychodzili by się wzajemnie wymienić.

Tyle w tej części. W następnej przedstawie czym właściwie jest pieniądz.