Dzisiaj, po raz pierwszy od piętnastu lat, wszedłem do kościoła, czego nie planowałem. Byłem w drodze, gdy usłyszałem dźwięki piosenki Into the West Annie Lennox, której melodia, unosząca się w powietrzu, z miejsca mnie przyciągnęła. Piosenka, która wieńczy filmową trylogię Władcy Pierścieni Petera Jacksona, zawsze miała dla mnie duże znaczenie, ale teraz, słyszana w kontekście pogrzebu, niosła ze sobą coś więcej. Zatrzymałem się, a potem wszedłem, nie będąc pewnym, co znajdę, ale wiedziałem, że muszę to zrobić.

Kiedy przekroczyłem próg kościoła, poczułem, że muzyka, którą dotychczas kojarzyłem z epicką opowieścią o Śródziemiu, nagle stała się czymś więcej niż tylko ścieżką dźwiękową do fantastycznej sagi. Jej słowa i melodia, które zawsze przywodziły na myśl podróż Froda na Zachód, zaczęły rezonować z zupełnie nową intensywnością. Byłem świadkiem nie tylko końca opowieści, ale także końca życia – czegoś, co jest nieuniknione dla każdego z nas.

„Into the West” to utwór, który w filmie symbolizuje koniec podróży, ale również nowe początki. Frodo i jego towarzysze wyruszają na Zachód, zostawiając za sobą Śródziemie, pełne zmagań i cierpienia, ku krainom nieznanym, gdzie mają nadzieję znaleźć ukojenie. W tej scenie zawsze widziałem uniwersalną metaforę przemijania. Dziś jednak, słuchając tej piosenki w obliczu czyjejś śmierci, nabrała ona zupełnie nowego znaczenia. Nagle stało się dla mnie jasne, że podróż, o której mówi piosenka, to podróż, którą wszyscy musimy odbyć – nie tylko w sensie dosłownym, ale także duchowym.

Filozofowie od wieków zmagali się z pojęciem śmierci i życia po niej. Platon, pisząc o nieśmiertelności duszy, mówił o śmierci jako o przejściu do innego świata, gdzie dusza uwalnia się od ciała, zbliżając się do prawdziwej rzeczywistości – świata idei. Heidegger, z kolei, widział śmierć jako ostateczną granicę, która nadaje życiu autentyczność i sens. Dla niego świadomość śmierci jest tym, co pozwala nam żyć w pełni – dopiero wtedy, gdy zdajemy sobie sprawę z nieuchronności końca, możemy podejmować decyzje, które mają prawdziwą wartość.

Słuchając Into the West dzisiaj, przypomniałem sobie te wszystkie filozoficzne rozważania. Czy śmierć jest ostatecznym końcem, czy może bramą do nowego świata? Czy jest chwilą, w której wszystko się kończy, czy też momentem przejścia do innej formy istnienia? Piosenka Lennox, choć melancholijna, nie jest pozbawiona nadziei. „Hope fades into the world of night” – te słowa przypominają, że nadzieja, choć wydaje się blednąć, nigdy nie zanika całkowicie. Jest to moment przejścia, chwilowy zmierzch, ale nie całkowita ciemność.

W tym kontekście kościół, miejsce duchowej refleksji i modlitwy, wydał mi się idealnym miejscem do kontemplacji nad tym, co znaczy „odejście”. Czy śmierć to naprawdę koniec, czy raczej nowa podróż, której nie jesteśmy w stanie zrozumieć w pełni, dopóki sami nie przekroczymy tej granicy? W Władcy Pierścieni, Frodo wyrusza na Zachód – nie z lękiem, ale z nadzieją, że tam znajdzie spokój. W tym sensie piosenka staje się czymś więcej niż tylko refleksją nad końcem jednej opowieści; staje się hymnem nadziei, że poza tym, co widzialne, istnieje coś jeszcze – świat, który dopiero czeka na odkrycie.

Podróż Froda i jego towarzyszy do Valinoru jest obrazem tego, co wielu filozofów określa jako eschatologiczną nadzieję – wiarę, że po śmierci czeka na nas coś więcej niż tylko nicość. Tęsknota za Valinorem, za miejscem wiecznego pokoju, jest także wyrazem naszej ludzkiej tęsknoty za odpowiedzią na pytanie o sens życia. Co jest po drugiej stronie? Czy znajdziemy tam spokój, czy odpowiedzi, których tak desperacko szukamy przez całe życie?
Filozofowie jak Sartre czy Camus mówili o absurdzie istnienia – o tym, że życie nie ma obiektywnego sensu, a my sami musimy go nadać naszym działaniom. W kontekście tej refleksji, Into the West wydaje się odrzucać myśl o bezsensowności życia. Choć piosenka mówi o przemijaniu, jest w niej głęboko zakorzeniona wiara w to, że każde odejście jest jedynie częścią większej podróży. To, co wydaje się końcem, może być nowym początkiem.
W kościele, słuchając tej muzyki, poczułem, że zostałem skonfrontowany z czymś, co przez lata odkładałem na bok – z koniecznością zastanowienia się nad własnym przemijaniem. Nie byłem tu z powodów religijnych, ale nie sposób było uniknąć duchowego wymiaru chwili. Piosenka, która pierwotnie opowiadała o postaciach z fikcyjnego świata, zaczęła opowiadać o mnie – o nas wszystkich. Stała się refleksją nad tym, co to znaczy odejść, zostawić za sobą życie i wyruszyć w nieznane.
Zrozumiałem wtedy, że Into the West mówi nie tylko o śmierci, ale o transcendencji, o przekraczaniu tego, co materialne, ku czemuś większemu. Podobnie jak bohaterowie Śródziemia, my wszyscy zmierzamy ku końcowi, ale ten koniec nie musi być postrzegany jako coś ostatecznego. Może być zaledwie przejściem do nowego stanu bycia, tak jak Frodo opuszcza Śródziemie, by znaleźć nowe życie w Valinorze.
Opuszczając kościół, czułem, że piosenka, którą usłyszałem, zyskała nowe znaczenie. Była nie tylko pięknym zakończeniem filmowej sagi, ale także głęboką refleksją nad tym, co znaczy żyć i umierać. Nadzieja, która zdaje się blednąć, może zostać odnaleziona na nowo – nie w materialnym świecie, ale w tym, co czeka po drugiej stronie.

Zbędna dygresja:

Jakiś czas temu ujrzałem w biedronce, na przecenie, książkę Pilipiuka: "Kroniki Jakuba Wędrowycza".
Jako iż czasem pojawiały się tutaj cytaty owego twórcy, to pomimo posiadania ostatnich 50 złotych w portfelu nie mogłem oprzeć się pokusie, aby wydać 20 złotych i tę książkę nabyć. Około tygodnia zbierałem się do jej przeczytania, gdyż w międzyczasie miałem jeszcze do dokończenia "Człowiek obiecany" Majki (Polecam) i zacząłem czytać "Pociągnięcie pióra" Pratchetta (Polecam jeszcze bardziej - 270 stron wciągnąłem w kilka godzin, a i się uśmiałem).

"[...]Wędrowycza" na początku czytało mi się dość ciężko, ale wciągnąłem się bez reszty. Potem, dla lepszego zrozumienia, przeczytałem po raz drugi, a nawet trzeci (Nawet znalazłem kilka nieścisłości, chociaż to już IX wydanie...). Potem zwróciłem uwagę na to, że na "pierwszej" stronie, jest spis wszystkich części. Wczoraj pojechałem do jebanego Empika, i wydałem 300 złotych (Miłość do literatury boli...), na kolejne części. Oczywiście - Jak to Empik - Nie mieli wszystkich, więc brakuje mi ciągle "Wieszać każdy może", "Homo bimbrownikus" i "Trucizna" (Przy okazji kupiłem "Cyberiada" Lema, chociaż wolałem zacząć przygodę z tym twórcą od "Solaris"...), ale to kwestia czasu...
Jutro kończę "Czarownik Iwanow" i biorę się za "Weźmisz czarno kure..."

I wiem, że skończę wszystkie części dość szybko...

Właściwe pierdolenie:

Czy znacie jakieś książki typu "Jakub Wędrowycz", albo "Świat dysku" Pratchetta?

Chodzi mi o absurdalny, czasem chamski, humor; Zakrawający o politykę, filozofię, a nawet religię; Który nie zostawia na nikim suchej nitki. 
W skrócie: Absurd bez granic smaku.

Refleksja nad możliwością odkupienia orków w świecie Tolkiena otwiera szerokie perspektywy filozoficzne, zahaczając o istotę zła, wolnej woli, i metafizycznej sprawiedliwości. Czy istoty, które zostały celowo wypaczone przez siły mroku, mogą odzyskać swój pierwotny blask? Czy w ogóle posiadają możliwość wyboru, czy też są nieuchronnie związane z losem, który narzucił im ich stwórca – Melkor? W tych pytaniach zawiera się cała głębia metafizycznych dociekań nad naturą świata Tolkiena oraz nad losem i wolnością istot rozumnych w nim zamieszkujących.

Zło w świecie Tolkiena nie jest siłą samoistną. Jest, jak w klasycznej tradycji filozoficznej, brakiem dobra, deformacją naturalnego porządku rzeczy. Melkor, będąc jednym z najpotężniejszych Ainurów, nie stworzył orków, lecz ich wypaczył – zniszczył coś pierwotnie dobrego. Pytanie, które nasuwa się w tym kontekście, brzmi: czy zło może kiedykolwiek całkowicie zdominować i zniszczyć naturę istoty, czy też dobro, choćby ukryte, wciąż trwa w jej wnętrzu? W tej optyce orkowie nie są istotami czysto złymi, ale raczej więźniami swego stanu, w którym ich wolna wola została ograniczona przez traumę i brutalną indoktrynację.

Jednym z centralnych aspektów filozoficznych tej analizy jest kwestia wolnej woli. Wolność, choć często uznawana za nieodzowny element moralnej odpowiedzialności, może być ograniczona przez okoliczności zewnętrzne lub przez własną naturę. Orkowie, będąc wytworem przemocy i zniekształcenia, mogą być postrzegane jako istoty pozbawione pełnej wolności wyboru. Jeśli jednak wciąż posiadają szczątki wolnej woli, choćby w najbardziej ograniczonym sensie, pojawia się przestrzeń na ich odkupienie. Czy Tolkien, przedstawiając orków jako brutalnych sługusów zła, sugeruje, że są oni nieodwołalnie skazani na potępienie? A może, choć nie mamy na to dowodów, Tolkien sugeruje, że w każdym stworzeniu, nawet najbardziej zdegenerowanym, może tkwić możliwość odkupienia, gdyby zostało ono wystawione na odpowiednie bodźce?

Ciekawym przypadkiem w legendarium Tolkiena, który ilustruje możliwości moralnej przemiany, jest postać Golluma. Gollum, choć zniszczony przez Pierścień, jest postacią tragiczną, w której Tolkien ukazuje dramat duszy zmagającej się z zepsuciem. Mimo że przez lata Gollum służył złu, Tolkien nie odbiera mu całkowicie zdolności do dobra – jego chwile skruchy, żalu, a nawet nadziei pokazują, że możliwość odkupienia nie została z niego całkowicie wygnana. Gollum jest symbolem złożoności moralnej w świecie, gdzie nikt, nawet najbardziej zdeprawowany, nie jest całkowicie pozbawiony możliwości przemiany. Z tej perspektywy można rozważać czy orkowie są podobnie złożonymi istotami, zdolnymi do wewnętrznego żalu i nawrócenia?

Wolność woli orków mogłaby być ograniczona przez dwa czynniki: po pierwsze, przez ich stwórców, a po drugie, przez ich własne przyzwyczajenie do okrucieństwa i destrukcji. Melkor i później Sauron celowo narzucili im system przemocy, który uczynił ich narzędziami mroku. Nie możemy jednak wykluczyć, że w momencie gdyby orkowie zostali uwolnieni spod tyranii swoich ciemiężców, mogliby zacząć odkrywać własną moralność, podobnie jak Gollum, gdy był odseparowany od Pierścienia. W tym kontekście warto rozważyć, czy orkowie mogą być postrzegani jako ofiary systemu, w którym zostały zamknięte, bardziej niż jako pełnoprawni sprawcy zła.

Rozważając odkupienie orków, nie możemy jednak pominąć szerszego kontekstu metafizycznego świata Tolkiena. Jest to świat, w którym pierwotne dobro jest fundamentalnym elementem stworzenia, a zło zawsze jest deformacją tego porządku. W tym sensie odkupienie oznaczałoby powrót do pierwotnej harmonii, przywrócenie naturalnego stanu, w którym istoty rozumne działają zgodnie z wolą Ilúvatara. Orkowie, którzy zostali wypaczeni, mogliby teoretycznie odzyskać swój pierwotny stan, gdyby ich zepsucie zostało odwrócone. To jednak prowadzi do pytania, czy taka przemiana jest możliwa bez interwencji boskiej – bez bezpośredniej ingerencji Ilúvatara lub Valarów.
W kontekście tej teologicznej perspektywy odkupienie orków mogłoby wymagać nie tylko ich wolnej woli, ale także łaski zewnętrznej – czegoś, co wykracza poza ich własną zdolność do samodzielnego odwrócenia losu. W świecie Tolkiena odkupienie nie jest procesem mechanicznym ani automatycznym. Wymaga współpracy między wolą istoty i boską interwencją, co widzimy choćby w przypadku Froda, który mimo swojego upadku w końcowej scenie, jest ocalony nie przez własną siłę, lecz przez niezamierzony akt Golluma. Może to sugerować, że nawet orkowie, gdyby zostali wyzwoleni spod tyranii swoich władców, mogliby znaleźć drogę do łaski i przemiany, choć mogłoby to wymagać wsparcia wyższego porządku.
Filozoficznie, można by rozważać, czy w świecie Tolkiena istnienie tak głęboko zdeprawowanych istot jak orkowie nie stawia pytania o granice sprawiedliwości i miłosierdzia. Czy Tolkienowska wizja świata, oparta na chrześcijańskim rozumieniu dobra i zła, dopuszcza możliwość odkupienia dla wszystkich stworzeń, bez względu na stopień ich deprawacji? W chrześcijańskiej tradycji miłosierdzie jest dostępne dla wszystkich, a piekło nie jest ostatecznym przeznaczeniem dla nikogo poza tymi, którzy sami je wybierają. Czy zatem orkowie, nawet jeśli zostali skazani na życie w cieniu mroku, mogliby znaleźć w sobie iskrę, która pozwoliłaby im na odwrócenie swojego losu?
Podsumowując, pytanie o możliwość odkupienia orków prowadzi do głębokich refleksji nad naturą zła, wolnej woli i łaski w świecie Tolkiena. Orkowie, choć wypaczeni, mogą wciąż posiadać wewnętrzny potencjał do przemiany, ale odkupienie zależy od złożonych czynników – zarówno ich własnej wolnej woli, jak i interwencji sił wyższych. W tym sensie ich los, podobnie jak los każdej istoty rozumnej, może być bardziej otwarty, niż początkowo mogłoby się wydawać.

Ło Panie, ta seria wciąga jak Cygan zapomogi! Jestem na 14. części i, o dziwo, jeszcze mi się nie znudziła. Jeśli ktoś czytał „Wojnę starego człowieka”, „Space Carrier” lub „Pola dawno zapomnianych bitew”, to zdecydowanie będzie zadowolony. Polityki jest trochę, ale w sam raz. Romansy są, choć w dość antyfeministycznym stylu (bohater "zalicza" wszystko, co ma cycki). Akcji jest mnóstwo, a co najważniejsze — seria jest cholernie długa, a książki tanie jak barszcz. Na OLX można znaleźć 17 części za 400 zł. Jako koneser sci-fi daję mocne 9/10.