II Rzeczpospolita i jej waluty po 11 listopada 1918

Polska po zakończeniu I Wojny Światowej, a tym samym zaborów państwo polskie borykało się z wieloma problemami. Jednym z nich był spadek w postaci systemu monetarnego państw zaborczych.
Tak oto po odzyskaniu niepodległości w listopadzie 1918 roku w obiegu znajdowały się: korona austriacka, marka niemiecka i marka polska. Naczelnik Państwa 7 grudnia 1918 roku wydał dekret o ustanowieniu marki polskiej prawnym środkiem płatniczym na terenie całej II Rzeczypospolitej. W kolejnym roku z obiegu wycofano koronę austriacką, a w latach 1920 i 1922 stopniowo wycofywano marki niemieckie. W międzyczasie ustawą z 28 lutego 1919 r. (Dz.Pr.P.P. 1919 nr 20 poz. 230) Sejm zdecydował o wprowadzeniu w Polsce w przyszłości złotego.

Inflacja

Wyniszczenie ziem polskich przez przejście przez nie frontu I Wojny Światowej oraz późniejszą wojnę z Bolszewikami doprowadziło do stopniowo rosnącej inflacji. Marka polska stała się bardzo podatna na wahania gospodarki. Dla przykładu: po zakończeniu wojny polsko-bolszewickiej kurs dolara do marki wynosił 1:17 000, z kolei w roku 1922 po zabójstwie prezydenta Narutowicza było to już 1:33 000. 1 marca 1923 roku prezydent Stanisław Wojciechowski odbył naradę z byłymi ministrami i powołał na Ministra Skarbu Władysława Grabskiego. Wprowadzony został podatek infacyjny doprowadził do chaosu, strajków i groźby realnej rewolucji.

Plan naprawczy Władysława Grabskiego

Po upadku rządu Władysława Sikorskiego Premierem został Wincenty Witos, który pozostawił na stanowisku Ministra Skarbu Władysława Grabskiego. Minister zaproponował plan naprawczy mający na celu zmniejszenie deficytu budżetowego poprez zaciągnięcie pożyczki zagranicznej, wprowadzenie nowego podatku (tzw. podatek majątkowy) oraz zaplanował zmniejszenie wydatków publicznych na kolej i wojsko. Sejm jednak odrzucił plan, a brak wsparcia ze strony Witosa i nieprzychylna postawa wobec prezydenta sprawiły, że 1 lipca 1923 roku Władysław Grabski podał się do dymisji. Dodam tylko, że w czasie panowania centroprawicowego ugrupowania inflacja przerodziła się w hiperinflację, a ceny wzrosły 286 krotnie co przelało czarę społecznej goryczy.

Reforma walutowa Premiera Grabskiego

Zła polityka fiskalna i wojnyy stronnict postawiły II Rzeczpospolitą nad skrajem przepaści. 17 grudnia 1923 roku na mocy dekretu prezydenta Stanisława Wojciechowskiego na Premiera powołano Władysława Grabskiego, który jednocześnie objął tekę Ministra Skarbu. Katastrofalną politykę kraju i niestabilność systemu obrazuje fakt, iż nowo zawiązany Rząd był 12 w okresie 5 lat od odzyskania przez Polskę niepodległości. 20 grudnia 1923 roku premier wygłosił swoje słynne exposé. Deklarował on reformę walutową i zrównoważenie budżetu - ujednolicenie przychodów i rozchodów państwa oraz zdławienie inflacji. Odbyło się również głosowanie nad przyzaniem Rządowi wotum zaufania. Za głosowało 194 posłów ugrupowań centro-prawicowych, przeciw było 76 posłów partii komunistycznych i mniejszości narodowych, wstrzymało się. 174 posłów głównie partii lewicowych. 11 stycznia 1924 roku przyznano Rządowi specjalnego pełnomocnistwa popartego Ustawą o naprawie skarbu państwa i reformie walutowej na okres pół roku. Na efekty pracy Rządu tzw. pozaparlamentarnych fachowców nie trzeba było długo czekać. W tym samym miesiącu wydano specjalne rozporządzenie ustanawiające nową walutę oraz powołano jej emitenta - Bank Polski, który zastępował zlikwidowaną jednocześnie Polską Krajową Kasę Pożyczkową. W lutym Rząd ogłosił uzyskanie równowagi budżetowej, co ustabilizowało kurs dolara i pozwoliło zakończyć emisję marki polskiej w marcu 1924 roku.

Nowa waluta złoty

Zwieńczeniem reformy pieniężnej przeprowadzonej przez Premiera Władysława Grabskiego i jego Rząd specjalistów było wprowadzenie 29 kwietnia 1924 roku do obiegu nowej waluty. Nim jednak tego dokonano trzeba było ją zaprojektować i określić nominały, o tym w części 3.

Źródła:
- Wikipedia
https://pl.wikipedia.org/wiki/Z%C5%82oty
https://pl.wikipedia.org/wiki/Hiperinflacja
https://pl.wikipedia.org/wiki/W%C5%82adys%C5%82aw_Grabski
https://pl.wikipedia.org/wiki/Reforma_walutowa_W%C5%82adys%C5%82awa_Grabskiego
- Histmag
https://histmag.org/Rzad-ostatniej-szansy-rzad-sukcesu-drugi-rzad-Wladyslawa-Grabskiego-8838
- Youtube
https://www.youtube.com/watch?v=8GVUHwVIz5Y
https://www.youtube.com/watch?v=pclXyp5DQu4
- Źródła własne i kroniki